לב היער قلب الغابة
תערוכה זוגית: ג׳ולי אבישר ונועה שיזף
فنّانات.ون: نوعا شيزاف وجولي أفيشار
אוצרת: ד״ר רויטל משעלי قيّمة: رفيطال مشعالي
20.3.2025-19.4.2025
النص بالعربي بعد العبري
צילומים לנועה שיזף: נועה שיזף | צילומים לג’ולי אבישר: ג’ולי אבישר
התערוכה הזוגית של ג׳ולי אבישר ונועה שיזף לוקחת אותנו אל לב ליבו של היער, המקום הפגיע שבו טמון זרע ההתחדשות. עיסוקן של האמניות ביער אינו נובע מעיסוק בעל אופי מאגי או עיסוק באפלה הקוסמית. הוא אינו עומד כסמל לתת מודע נפשי קולקטיבי, כפי שמופיע באגדות ילדים, ואינו מגיע מתוך תפיסה רומנטית המתבוננת ביער כמייצג את יופיו הנשגב של הטבע. אבישר ושיזף רושמות ומצלמות יער קונקרטי. לרוב, מדובר בחורשת שמורת אמיר, המקיפה את הישוב קציר שבוואדי ערה שבו הן מתגוררות. חייהן מתקיימים תוך מבט עקבי אל היער, שהפך מאז ה-7 באוקטובר, לעדות לשבר ולחורבן המתחוללים בישראל ונותר כעדות להרס שזורעים בני האדם אשר, באופן פרדוקסלי, פוצעים את האדמה שעליה הם נלחמים.
במהלך הלחימה, נדמה היה לרגעים כי לב היער נחרב ולא יוכל לשוב לעצמו. אולם היער, כחלק מן הטבע, מושפע אומנם מהאדם, אך אינו נכנע לו ולתוואי שאותו הוא מתעקש לכפות. עם ההתפרקות מתחילה ההתחדשות: בעת שריפה היער משיל את שכבותיו כמו נחש. צמרות העצים נשרפות, שכבות העלים שנשרו אל הרצפה נשרפות אף הן, והאדמה נחשפת. כך, מפנה החורש מקום לקרני השמש אשר מצמיחות אותו.
אחרי הגשם הראשון, הזרעים שטמן היער בליבו לאורך חייו, מתחילים לנבוט. הצנוברים, שננעלים בתוך האצטרובל בעת השריפה, משתחררים אל האדמה. היער נולד מחדש, בתהליך שיכול לסמל את השבר וההרס אך גם את תחושת השייכות למקום ואת האפשרות להתאוששות ולתקומה.
העבודות בתערוכה מתכתבות עם תחושות של פירוק ושל צמיחה גם יחד. בתערוכה מציגות אבישר ושיזף מיצב משותף המורכב מרישומים וצילומים, של יערות ועצים המודפסים ומצוירים בטכניקה מעורבת על נייר ועץ . המיצב מאכלס את מרבית חלל הגלריה (רצפה, קירות, תקרה וחלונות) ומדמה את המבקר.ת בחלל למי שנכנס.ה לליבו של היער.
ברישום עמלני ורב שכבתי, המפיח חיים בכל פרט, נים ושביב אור, יורדת ג'ולי אבישר עמוק פנימה אל המרקם הסבוך של החורש, העץ, הצמחיה והפרחים. הרישום שלה, בין אם על לוחות עץ גדולים או על פיסות נייר קטנות, מעניק לנו תמונת תקריב של היער ומעיד על אינטימיות כמוסה בינה לבין מושאי הציור שלה. כמי שעלתה לארץ בגיל 25, נעה אבישר בתפר שבין השפות: האנגלית כבר לא מרגישה לה שפת אם ובעברית היא אינה חשה לגמרי בבית. ציור העצים משמש עבורה כדרך ללמוד את המקום והמרחב. פעולת הרישום מחברת אותה לעץ, לאדמה ומחזקת עבורה את תחושת השייכות.
נועה שיזף מתבוננת ביער מבחוץ ומעבירה אותו תהליך של הפשטה. בתערוכה הנוכחית היא מציגה צילומים מהיער הביתי כמו גם מיער ביריה (בגליל התחתון) אליו נסעה ימים אחדים אחרי הפסקת האש. בצילומים ניכר כי חלקי היער נשרפו עד היסוד כך שהאדמה בהם לבנה מאפר, וחלקים אחרים לא נפגעו כלל והם עדיין ירוקים כאילו לא אירעה מלחמה. שיזף מצלמת בזום אאוט, לפעמים גם תוך כדי תנועה, צילומים בהירים, שרופים כמעט, של היער הפגוע. הצילומים מודפסים על נייר פרגמנט. הם תלויים על קירות הגלריה בשכבות, או מכסים את החלונות או מקומטים לכדי כדורים על הבמה ומתעדים את היער בתפר הפגיע בין השריפה להשתקמות.
פעולות הרישום של אבישר והצילום של שיזף מתחברות בהיותן תיעודיות ותרפויטיות כאחד. ציור הקיר העדין, שיצרו האמניות בשיתוף פעולה, נוצר מתוך התבוננות בתצלומיה של שיזף. ככזה, הוא מחבר בין תיעוד של אירועי העבר ובין הכאן ועכשיו. הרישום העמלני והצילום היומיומי של היער, כמוהם כהנכחה של השבר אך גם הצבעת אמון ביכולתו של היער להתחדש ולהשתקם ובמשתמע, ביכולת שלנו כא.נשים לצמוח מתוך השבר.
היער, שהועתק אל חלל הגלריה, מזמן לצופה המתהלך.ת בו גם רגעי זן של הפסקה והתבוננות. הבאר המשתקפת של שיזף כמו גם צמרת העץ התלויה ממעל של אבישר, מזמינות את הצופה לעצור לרגע בהווה, להשתקע בדימוי האצטרובלים הצפים בבאר או להנות מחומן של קרני השמש המלטפות את צמרות העצים. למרות האסון הנורא, השמש עדיין זורחת, העצים צומחים מעלה, העלים מלבלבים ובמקביל אנו שבים לפעולות היומיום, אל השגרה המבריאה.
לַחיּוֹת כְּמוֹ צֶמַח הָיִיתִי רוֹצה,
כְּמוֹ שֶׁעֵץ רַק צוֹמֵחַ וְהוֹגֶה,
לִהְיוֹת כָּל הַזְּמַן קַשּׁוּבָה לַמֶּזֶג-הָאֲוִיר ולעוֹנוֹת הַשָּׁנָה,
לָאוֹר וּלְחֹשֶׁךְ הָגוּן,
לַשָּׁמַיִם זרוֹעִי-כּוֹכָבִים וְלַסַּהַר,
לַגֶּשֶׁם, לָרוּחַ ולקרה,
לַשֶּׁלֶג ולכְפֹּר.
אֶת עוֹנוֹת הַשָּׁנָה אֲנִי אוֹהֶבֶת,
מִפְּנֵי הָאָדָם יראה.
|בְּלִי גַּג הָיִיתִי רוֹצֶה לִהְיוֹת מְסֻגֶּלֶת לִחְיוֹת
וּבְלִי קִירוֹת.
אֲנִי מַעֲרִיצָה אֶת סבלתְּ הַצְּמָחִים.
הֵם סוֹבְלִים.
סבלתּ אֵין פּרוּשָׂה להַחֲזִיק מַעֲמָד בְּלִי לסּבּל.
קחוּ אוֹתִי אֲלֵיכֶם.
הנִּיחוּ לִי להַתְחִיל בּכָּךְ שֶׁאֶהְיֶה אֲדָמָה,
תְּנוּ לִי לַחְווֹת מָה יצא ממְּנִי,
כֵּיצַד אַתְחִיל לנבוט,
לְאֵיזֶה זַן אֲנִי שׁיּכְתְּ.
אֲנִי חֲפֵצָה לָשׁוּב אֶל הַיֶּדַע הַגָּדוֹל.
אָחוֹת פִּטְרִיָּה, אָח עֵץ,
אֲנִי מוּכָנָה לִהְיוֹת טַחַב.
אֲנִי מוּכָנָה לִהְיוֹת.
לחיות כמו צמח/ אווה קילפי
על האמניות והאוצרת
ג׳ולי אבישר
אמנית ומורה לאמנות, יוצרת במדיום הרישום. ילידת אנגליה, עלתה לישראל ב-1995, בעלת B.A באדריכלות פנים מבית ספר לאמנות צ'לסי, לונדון. השתתפה בתערוכות קבוצתיות בישראל, באנגליה ובארצות הברית. חיה ויוצרת ביישוב הקהילתי קציר שבוואדי ערה.
נועה שיזף
אמנית ואוצרת, יוצרת בצילום וידאו ומיצב. בעלת BA באמנות יצירה וארכיאולוגיה, ו- MA בארכיאולוגיה ימית, שניהם מאוניברסיטת חיפה. למדה צילום במרכז האקדמי ויצו חיפה, בוגרת התכנית לאוצרות וחשיבה חזותית בסמינר הקיבוצים. הציגה תערוכות יחיד בישראל והשתתפה בתערוכות קבוצתיות בישראל ובאירופה. חיה ויוצרת ביישוב הקהילתי קציר שבוואדי ערה.
ד״ר רויטל משעלי היא חוקרת, אוצרת אמנות עצמאית, דרמטורגית ואמנית פרפורמנס אשר גרה ופועלת בתל אביב-יפו (כעת באמסטרדם). משעלי היא בעלת תואר דוקטור באמנות חזותית מאוניברסיטת תל אביב. בכתיבתה וביצירתה היא עוסקת בזהות נשית, אימהות והחיבור ביניהן למרחב הציבורי. משעלי אצרה והפיקה תערוכות ואירועי אמנות בתל אביב, ברלין וארה״ב. חברה באלפרד - מכון שיתופי לאמנות ותרבות משנת 2021.
في معرض نبرة، تقسم لوحات الفنانتين عرافا أساف وميشي كوهين، منحوتاتهما، نقوشهما وطباعة أعمالهما، فضاء الغاليريالمعرض الثنائي لجولي أفيشار ونوعا شيزاف يأخذنا إلى قلب الغابة، ذلك المكان الهش حيث تكمن بذور التجدد. انشغال الفنانتين بالغابة لا ينبع من اهتمام ذي طابع سحري أو منغمس في الظلام الكوني. فهو لا يقف كرمز للاوعي النفسي الجمعي كما يظهر في حكايات الأطفال، ولا ينبثق من رؤية رومانسية تنظر إلى الغابة كممثل لجمال الطبيعة السامي.
أفيشار وشيزاف ترسمان وتصوران غابة محدّدة. في الغالب، تدور أعمالهما حول أحراش محمية أمير التي تحيط بالمستوطنة كتسير في وادي عارة، حيث تعيشان. حياتهما تتشكل بنظرة متواصلة نحو الغابة، التي أصبحت منذ السابع من أكتوبر شاهدة على الانكسار والدمار الذي يعصف بإسرائيل، وبقيت كدليل على الخراب الذي ينثره البشر، والذين، بشكل مفارق، يجرحون الأرض التي يقاتلون عليها.
خلال القتال، بدا للحظات أن قلب الغابة قد دُمّر ولن يتمكن من استعادة نفسه. ومع ذلك، فإن الغابة، كجزء من الطبيعة، تتأثر بالبشر لكنها لا تخضع لهم ولا للمسارات التي يصرون على فرضها. مع التفكك تبدأ عملية التجدد: أثناء الحريق، تتخلص الغابة من طبقاتها كما يفعل الثعبان. تحترق قمم الأشجار، وتحترق أيضًا طبقات الأوراق المتساقطة على الأرض، فتُكشف التربة. وهكذا، يفسح الحرج المجال لأشعة الشمس التي تعيد إنباته من جديد.
بعد المطر الأول، تبدأ البذور التي خبأتها الغابة في قلبها طوال حياتها في الإنبات. حبات الصنوبر، التي تبقى محبوسة داخل المخروط أثناء الحريق، تتحرر وتسقط على الأرض. تولد الغابة من جديد، في عملية يمكن أن ترمز إلى الانكسار والدمار، ولكن أيضًا إلى الشعور بالانتماء إلى المكان وإمكانية التعافي والنهضة.
الأعمال في المعرض تتفاعل مع مشاعر التفكك والنمو في آنٍ واحد. في المعرض، تقدم أفيشار وشيزاف تركيبًا مشتركًا يتكون من رسومات وصور فوتوغرافية، تصور غابات وأشجارًا مطبوعة ومرسومة بتقنيات مختلطة على الورق والخشب. يشغل هذا التركيب معظم مساحة المعرض (الأرضية، الجدران، السقف، والنوافذ)، مما يمنح الزائر إحساسًا وكأنه يدخل إلى قلب الغابة.
في رسم دؤوب متعدد الطبقات، ينبض بالحياة في كل تفصيل، عرق من الأوراق ووميض من الضوء، تغوص جولي أفيشار عميقًا في النسيج المعقد للأحراش، الأشجار، النباتات، والزهور. يمنح رسمها، سواء كان على ألواح خشبية كبيرة أو على قطع ورقية صغيرة، صورة مقربة للغابة، كاشفًا عن علاقة حميمة خفية بينها وبين موضوعات لوحاتها. كمهاجرة وصلت إلى البلاد في سن الخامسة والعشرين، تتحرك أفيشار في منطقة التماس بين اللغات: فالإنجليزية لم تعد تشعر بها كلغتها الأم، والعبرية لا تمنحها إحساسًا كاملًا بالانتماء. رسم الأشجار يشكل بالنسبة لها وسيلة لفهم المكان والمساحة، حيث تربطها عملية الرسم بالأشجار والأرض، وتعزز لديها الشعور بالانتماء.
نوعا شيزاف تتأمل الغابة من الخارج وتخضعها لعملية تجريد. في المعرض الحالي، تعرض صورًا فوتوغرافية للغابة القريبة من منزلها، بالإضافة إلى صور من غابة بيريا (في الجليل الأسفل)، التي زارتها بعد أيام قليلة من وقف إطلاق النار. في الصور، يظهر أن أجزاءً من الغابة احترقت بالكامل حتى أصبحت الأرض بيضاء من الرماد، بينما بقيت أجزاء أخرى سليمة تمامًا، خضراء كأن الحرب لم تقع. تلتقط شيزاف صورها من زاوية واسعة، وأحيانًا أثناء الحركة، فتبدو الصور مشرقة، تكاد تكون محترقة، توثّق الغابة المتضررة. تُطبع هذه الصور على ورق البرشمان، وتُعلق على جدران المعرض بطبقات، أو تغطي النوافذ، أو تتكور إلى كرات على المنصة وتوثّق الغابة في اللحظة الهشة بين الحريق والتجدد.
عملية الرسم التي تنفذها أفيشار والتصوير الفوتوغرافي الذي تقوم به شيزاف تلتقيان في كونهما توثيقيتين وعلاجيتين في آنٍ واحد. لوحة الجدارية الرقيقة، التي أنشأتها الفنانتان بتعاون مشترك، استلهمت من صور شيزاف، مما يجعلها تربط بين توثيق أحداث الماضي وبين الحاضر والآن. الرسم الدقيق والتصوير اليومي للغابة يشكلان معًا تجسيدًا للانكسار، ولكنهما في الوقت ذاته يعكسان ثقة بقدرة الغابة على التجدد والتعافي، وهو ما يعكس ضمنيًا إيمانًا بقدرتنا نحن، كبشر، على النمو والنهوض من قلب الانكسار.
الغابة، التي نُقلت إلى فضاء المعرض، تتيح للمتجول.ة فيها لحظات تأمل وهدوء. البئر العاكسة التي تعرضها شيزاف، كما قمة الشجرة المعلقة فوق التي أبدعتها أفيشار، تدعوان المشاهد.ة إلى التوقف للحظة في الحاضر، والغوص في صورة أكواز الصنوبر الطافية في البئر أو الاستمتاع بدفء أشعة الشمس التي تلامس قمم الأشجار. رغم الكارثة الرهيبة، الشمس لا تزال تشرق، الأشجار تستمر في النمو نحو الأعلى، الأوراق تتفتح، وفي موازاة ذلك، نعود نحن إلى أفعالنا اليومية، إلى الروتين الذي يحمل في طياته الشفاء.
عن الفنانتان والقيّمة:
جولي أفيشتر
فنانة ومعلمة فنون، تعمل في وسيلة الرسم. وُلدت في إنجلترا وهاجرت إلى إسرائيل عام 1995.
حاصلة على اللقب الأول في تصميم الهندسة الداخلية من مدرسة تشيلسي للفنون في لندن.
شاركت في معارض جماعية في إسرائيل، إنجلترا، والولايات المتحدة.
تعيش وتبدع في بلدة كتسير الجماهيرية، الواقعة في وادي عارة.
نوعا شيزاف
فنانة وقيّمة معارض، تعمل في مجالات التصوير الفوتوغرافي، الفيديو، والتركيبات الفنية.
حاصلة على اللقب الأول في الفنون الإبداعية وعلم الآثار، واللقب الثاني في علم الآثار البحرية، وكلاهما من جامعة حيفا.
درست التصوير في المركز الأكاديمي فيتسو حيفا، كما تخرجت من برنامج القَيّمين والتفكير البصري في معهد سمنار الكيبوتسات.
عرضت معارض فردية في إسرائيل، وشاركت في معارض جماعية في إسرائيل وأوروبا.
تعيش وتبدع في بلدة كتسير الجماهيرية، الواقعة في وادي عارة.
د. رفيطال مشعالي
باحثة، قيّمة معارض فنية مستقلة، دراماتورجية، وفنانة أداء، تقيم وتعمل في تل أبيب-يافا (حاليًا في أمستردام).
حاصلة على درجة الدكتوراه في الفنون البصرية من جامعة تل أبيب.
في كتاباتها وأعمالها الفنية، تتناول موضوعات الهوية النسائية، الأمومة، وعلاقتها بالحيّز العام.
أشرفت على تنسيق وإنتاج معارض وفعاليات فنية في تل أبيب، برلين، والولايات المتحدة.
عضوة في ألفرد – معهد تعاوني للفن والثقافة منذ عام 2021.
